ໃນຍຸກທີ່ທຸກຢ່າງໄວເພັດປາຍນິ້ວແຕະ, ການລ້ຽງລູກໃຫ້ເຕີບໂຕຢ່າງມີຄຸນນະພາບກາຍເປັນຄວາມທ້າທາຍອັນໃຫຍ່ຫຼວງ, ບໍ່ວ່າຈະເປັນຊັບພະຍາກອນດ້ານເງິນ, ເວລາ, ຈິດໃຈ, ແລະຄວາມຮູ້. ພໍ່ແມ່ຍຸກປັດຈຸບັນອາດຈະກຳລັງປະເຊີນກັບຮູບພາບທີ່ເຄີຍຊິນຂອງລູກທີ່ຮ້ອງໄຫ້ລົງໄປນອນດິ້ນກັບພື້ນເມື່ອຖືກຍຶດແທັບເລັດ, ຫຼືບັນຫາລູກລໍຖ້າໍໄຟໄດ້, ຄວບຄຸມອາລົມບໍ່ໄດ້, ແລະຂາດຄວາມຍືດຍຸ່ນເມື່ອເຈັບກັບເຣື່ອງທີ່ບໍ່ເປັນດັ່ງໃຈ, ຫຼືການຢືນຢູ່ເທິງເສັ້ນແບ່ງຂອງຄວາມເຄົາລົບນັບຖືໃນຕົວເອງກັບການເພີກເສີຍຄວາມຮູ້ສຶກຂອງຜູ້ອື່ນ, ຈົນເກີດເປັນຄຳຖາມແລະບັນຫາຫຼາຍຢ່າງໃນລະດັບສັງຄົມຫຼືແມ້ແຕ່ລະດັບປະເທດກ່ຽວກັບແນວທາງການລ້ຽງດູເດັກໃນໂລກຍຸກໃໝ່.

ບັນຫາເຫຼົ່ານີ້ມີຫຼາຍຄຳຕອບທີ່ຊ່ອນຢູ່ໃນຄຳວ່າ Executive Function (EF) ຫຼື “ທັກສະສະໝອງສ່ວນໜ້າ” ທີ່ມີສ່ວນສຳຄັນຢ່າງໃຫຍ່ຫຼວງ ກ່ຽວກັບວິທີຄິດ ແລະພຶດຕິກຳທີ່ສົ່ງຜົນຕໍ່ຕົວເດັກໃນລະຍະຍາວ, ເພື່ອໃຫ້ເດັກທີ່ເກີດມາກັບເທັກໂນໂລຍີພ້ອມປະເຊີນໂລກທີ່ປ່ຽນແປງຢ່າງວ່ອງໄວ.

EF ແມ່ນຫຍັງ ແລະທຳໄມຈຶ່ງສຳຄັນ?

Executive Function (EF) ແມ່ນທັກສະຂອງສະໝອງສ່ວນໜ້າທີ່ເຮັດໜ້າທີ່ຄືກັນ “ຜູ້ບໍລິຫານ” ຄອຍກຳກັບດູແລໃຫ້ເຮົາສາມາດຄວບຄຸມຄວາມຄິດ, ອາລົມ, ແລະການກະທຳ, ເພື່ອໃຫ້ຄົນຄົນໜຶ່ງສາມາດໄປເປົ້າໝາຍໄດ້ສຳເລັດ, ເຊັ່ນ:

ການຍັບຍັ້ງຊັ່ງໃຈ (Inhibitory Control): ຄວາມສາມາດໃນການຢຸດຄິດກ່ອນເຮັດຫຼືເວົ້າ, ສາມາດຄວບຄຸມຄວາມຕ້ອງການຂອງຕົນເອງໄດ້, ເຊັ່ນການບໍ່ເວົ້າແຊກຂະນະທີ່ຜູ້ໃຫຍ່ລົມກັນ ຫຼືການອົດທົນລໍຖ້າຍູເພື່ອຫຼິ້ນຂອງຫຼິ້ນຊິ້ນໂປຣດ.

ຄວາມຈຳເພື່ອນຳໃຊ້ງານ (Working Memory): ຄວາມສາມາດໃນການເກັບຂໍ້ມູນໄວ້ໃນໃຈຊົ່ວຄາວແລະນຳອອກມາໃຊ້ທັນທີ, ເຊັ່ນການເຮັດຕາມຄຳສັ່ງ 2-3 ຂັ້ນຕອນທີ່ແມ່ບອກ ຫຼືການຈຳຕຳແໜ່ງຂອງສິ່ງຂອງທີ່ເຫັນແວບດຽວ.

ການຄິດຍືດຍຸ່ນ (Cognitive Flexibility): ຄວາມສາມາດໃນການປັບປ່ຽນຄວາມຄິດແລະປັບຕົວເມື່ອສະຖານະການປ່ຽນໄປ, ເຊັ່ນເມື່ອຂອງຫຼິ້ນທີ່ຢາກຫຼິ້ນມີເພື່ອນຫຼິ້ນຢູ່, ກໍສາມາດປ່ຽນໄປຫຼິ້ນສິ່ງອື່ນແທນໄດ້ໂດຍບໍ່ງອແງ.

ຜູ້ຊ່ຽວຊານຊີ້ວ່າຊ່ວງເວລາທອງໃນການພັດທະນາ EF ທີ່ດີທີ່ສຸດແມ່ນວັຍ 0-7 ປີ. ຖ້າເດັກມີ EF ທີ່ແຂງແຮງ, ເຂົາຈະສາມາດປັບຕົວເຂົ້າກັບສະຖານະການຕ່າງໆ ໄດ້ດີ, ມີຄວາມຍືດຍຸ່ນທາງອາລົມແລະຄວາມຄິດ, ຊຶ່ງບໍ່ພຽງແຕ່ສົ່ງຜົນດີຕໍ່ການຮຽນຮູ້, ແຕ່ຍັງເປັນຮາກຖານສຳຄັນຂອງການເປັນພົນລະເມືອງທີ່ມີຄຸນນະພາບແລະຮັບຜິດຊອບຕໍ່ສັງຄົມໃນອະນາຄົດ.

ແຕ່ໃນທາງກັບກັນ, ເທັກໂນໂລຍີທີ່ເຮັດໃຫ້ທຸກຢ່າງງ່າຍແລະວ່ອງໄວທັນໃຈ, ກຳລັງບັ່ນທອນທັກສະການລໍຖ້າແລະຄວາມອົດທົນຂອງເດັກລົງຢ່າງໜ້າເປັນຫ່ວງ, ເພາະມັນຫຼຸດໂອກາດທີ່ສະໝອງຈະໄດ້ຝຶກຝົນທັກສະເຫຼົ່ານີ້ນັ້ນເອງ.

ຢຸດ! 4 ຄຳຕ້ອງຫ້າມທີ່ກຳລັງທຳລາຍ EF ຂອງລູກໂດຍບໍ່ຮູ້ຕົວ

ໃນການລ້ຽງລູກ, ເຮົາມັກເຜີ່ອໃຊ້ຄຳເວົ້າເຊີງປະຕິເສດເພື່ອຢຸດພຶດຕິກຳທີ່ບໍ່ຕ້ອງການຂອງລູກ, ແຕ່ຮູ້ຫຼືບໍ່ວ່າຄຳເວົ້າເຫຼົ່ານີ້ອາດກຳລັງຢຸດກະບວນການຄິດຂອງສະໝອງສ່ວນໜ້າໄປພ້ອມກັນ, ແລະສ້າງຄວາມກົວທີ່ຈະລົ້ມເຫຼວໃຫ້ລູກໂດຍບໍ່ຕັ້ງໃຈ.

ຄຳຕ້ອງຫ້າມທີ່ຄວນຫຼີກເວັ້ນ (ຍົກເວັ້ນໃນສະຖານະການອັນຕະລາຍເຖິງຊີວິດ) ມີ: ຫ້າມ, ບໍ່, ຢ່າ, ແລະຢຸດ.

ເມື່ອເດັກໄດ້ຢິນຄຳເຫຼົ່ານີ້, ສະໝອງຈະຢຸດເຮັດວຽກແລະບໍ່ເກີດກະບວນການຄິດຕໍ່ຍອດວ່າ “ແລ້ວຄວນເຮັດຫຍັງແທນ?” ການໃຊ້ຄຳເຫຼົ່ານີ້ເລື້ອຍໆ ອາດເຮັດໃຫ້ເດັກບໍ່ກ້າຄິດ, ບໍ່ກ້າລອງເຮັດສິ່ງໃໝ່ໆ ເພາະກົວຈະເຮັດຜິດ, ແລະອາດເລີກພະຍາຍາມໃນທີ່ສຸດ.

ທາງອອກແມ່ນ “ວິໄນເຊີງບວກ”: ແທນທີ່ຈະສັ່ງຫ້າມ, ໃຫ້ບອກສິ່ງທີ່ຕ້ອງການໃຫ້ລູກເຮັດໂດຍກົງ, ເປັນການຊີ້ແນະແນວທາງທີ່ຖືກຕ້ອງໃຫ້ແກ່ເຂົາ, ເຊັ່ນ:

ປ່ຽນຈາກ “ຫ້າມແລ່ນ!” ເປັນ “ເດີນຊ້າໆ ນະ, ເດ່ີຍວຈະລົ້ມເອົາ” ປ່ຽນຈາກ “ຢ່າສົ່ງສຽງດັງ!” ເປັນ “ເວົ້າສຽງບໍ່ໆ ໜ້ອຍຄັບ, ທຸກຄົນຈະໄດ້ລົມກັນຮູ້ເຣື່ອງ” ປ່ຽນຈາກ “ຢ່າເຮັດນ້ຳຫົກ!” ເປັນ “ລອງໃຊ້ສອງມືຈັບແກ້ວເບິ່ງນະລູກ, ຈະໄດ້ຖະໜັດຂຶ້ນ”

ການສື່ສານແບບນີ້ຈະເປີດໂອກາດໃຫ້ສະໝອງຂອງເດັກໄດ້ຄິດແລະປະມວນຜົນ, ຊຶ່ງເປັນການຝຶກຝົນ EF ທີ່ດີທີ່ສຸດໃນຊີວິດປະຈຳວັນ.

ສອນໃຫ້ລູກ “ອົດ” ແລະ “ທົນ” ເພື່ອສ້າງພູມຄຸ້ມກັນຊີວິດ

ໃນຊີວິດຈິງ, ເຮົາບໍ່ສາມາດຄວບຄຸມທຸກຢ່າງໃຫ້ເປັນໄປຕາມໃຈໄດ້ເສມີ. ການຝຶກໃຫ້ລູກຮູ້ຈັກ “ອົດ” (ບໍ່ໄດ້ໃນສິ່ງທີ່ຢາກໄດ້ທັນທີ) ແລະ “ທົນ” (ຢູ່ກັບສິ່ງທີ່ຕົວເອງບໍ່ມັກໄດ້) ຈຶ່ງເປັນສິ່ງຈຳເປັນຢ່າງຍິ່ງເພື່ອສ້າງ “ພູມຄຸ້ມກັນທາງໃຈ” ຫຼືຄວາມເຂັ້ມແຂງທາງອາລົມ (Resilience).

ການອົດ: ແມ່ນການຝຶກໃຫ້ເດັກຮູ້ຈັກລໍຖ້າ, ຍັບຍັ້ງຊັ່ງໃຈ, ບໍ່ແມ່ນການຕາມໃຈທຸກຢ່າງທີ່ຮຽກຮ້ອງ, ເຊັ່ນການລໍຖ້າທານຂະໜົມຫຼັງມື້ອາຫານ ຫຼືການລໍຖ້າໃຫ້ຮອດວັນເກີດເພື່ອຈະໄດ້ຂອງຂວັນ. ການຝຶກນ້ອຍໆ ເຫຼົ່ານີ້ແມ່ນການສ້າງ “ກ້າມຊີ້ນແຫ່ງຄວາມອົດທົນ” ໃຫ້ແຂງແຮງຂຶ້ນ.

ການທົນ: ແມ່ນການຝຶກໃຫ້ເດັກປະເຊີນໜ້າແລະຈັດການກັບຄວາມຮູ້ສຶກບໍ່ພໍໃຈຫຼືຄວາມຍາກລຳບາກ, ເພື່ອໃຫ້ເຂົາສາມາດຮັບມືກັບສັງຄົມແລະຜູ້ຄົນທີ່ຫຼາກຫຼາຍໃນອະນາຄົດໄດ້, ເຊັ່ນການຕ້ອງເກັບຂອງຫຼິ້ນເມື່ອຫຼິ້ນເສັດແມ້ຈະຍັງຢາກຫຼິ້ນຕໍ່ກໍຕາມ.

ພໍ່ແມ່ແມ່ນ “ພື້ນທີ່ປອດໄພ” ບໍ່ແມ່ນ “ຜູ້ພິພາກສາ”

ສິ່ງສຳຄັນທີ່ສຸດໃນການສ້າງ EF ທີ່ແຂງແຮງ ແມ່ນການທີ່ພໍ່ແມ່ເປັນ “ພື້ນທີ່ປອດໄພ” (Safe Space) ໃຫ້ກັບລູກເສມີ. ເມື່ອລູກເຮັດຜິດພາດ, ເຂົາສາມາດເຂົ້າມາຫາເຮົາເພື່ອເລົ່າເຣື່ອງລາວຕ່າງໆ ໄດ້ໂດຍບໍ່ຕ້ອງກົວວ່າຈະຖືກຕຳໜິຫຼືຕັດສິນ. ການເປັນພື້ນທີ່ປອດໄພ ໝາຍເຖິງການຮັບຟັງຢ່າງຕັ້ງໃຈແລະເຂົ້າອົກເຂົ້າໃຈໃນຄວາມຮູ້ສຶກຂອງລູກ.

ຄຳເວົ້າເຊີງບວກຢ່າງ “ບໍ່ເປັນຫຍັງລູກ, ຄາວໜ້າລອງໃໝ່ນະ” ຫຼື “ພໍ່/ແມ່ເຂົ້າໃຈນະວ່າຫນູເສຍໃຈທີ່ເຮັດແກ້ວແຕກ, ເຮົາມາຊ່ວຍກັນເກັບນະ” ຈະຊ່ວຍໃຫ້ເດັກມອງເຫັນຄຸນຄ່າໃນຕົວເອງ, ກ້າທີ່ຈະຍອມຮັບຄວາມຜິດພາດແລະຮຽນຮູ້ຈາກມັນ, ຊຶ່ງເປັນຫົວໃຈສຳຄັນຂອງການພັດທະນາຕົນເອງ.

ແລ້ວ “ມືຖື” ຄວນໃຫ້ລູກຕອນໃດ?

ຜູ້ຊ່ຽວຊານແນະນຳວ່າ ຄວນມອບອຸປກອນອິເລັກໂທຣນິກໃຫ້ລູກເມື່ອເຂົາສາມາດຄວບຄຸມຕົວເອງແລະດູແລກິດຈະວັດປະຈຳວັນຂອງຕົວເອງໄດ້ແລ້ວ, ເຊັ່ນອາບນ້ຳ, ແຕ່ງຕົວ, ທານເຂົ້າເອງໄດ້, ເພາະນັ້ນເປັນສັນຍານວ່າສະໝອງສ່ວນໜ້າຂອງເຂົາເລີ່ມມີວຸດທິພາວະພໍທີ່ຈະຍັບຍັ້ງຊັ່ງໃຈໄດ້ບາງແລ້ວ.

ທີ່ສຳຄັນແມ່ນຕ້ອງມີການຕັ້ງກົດລະບັບການນຳໃຊ້ທີ່ຊັດເຈນຮ່ວມກັນ, ເຊັ່ນກຳນົດເວລາຫຼິ້ນທີ່ແນ່ນອນ (ເຊັ່ນ 1 ຊົ່ວໂມງຫຼັງເຮັດການບ້ານເສັດ) ຫຼືກຳນົດໂຊນປອດມືຖື (ເຊັ່ນເທິງໂຕະອາຫານ ຫຼືໃນຫ້ອງນອນ) ເພື່ອໃຫ້ເທັກໂນໂລຍີເປັນເຄື່ອງມືແຫ່ງການຮຽນຮູ້, ບໍ່ແມ່ນສິ່ງທີ່ມາຄວບຄຸມຊີວິດຂອງເຂົາ.

ການສ້າງເຄາະ EF ໃຫ້ລູກອາດບໍ່ແມ່ນເຣື່ອງງ່າຍແລະຕ້ອງໃຊ້ເວລາ, ແຕ່ເປັນການລົງທຶນທີ່ຄຸ້ມຄ່າທີ່ສຸດ. ເປັນການມອບຂອງຂວັນລ້ຳຄ່າທີ່ຈະຕິດຕົວເຂົາໄປຕະຫຼອດຊີວິດ, ເພື່ອໃຫ້ເຂົາສາມາດເຕີບໂຕເປັນຜູ້ໃຫຍ່ທີ່ມີຄວາມສຸກແລະປະສົບຄວາມສຳເລັດໄດ້ດ້ວຍຕົວເອງ.

ສະແດງຄຳຄິດເຫັນ